Hotel, sale koncertowe, galerie sztuki, przestrzeń biznesowo-edukacyjna, strefa gastronomiczna i wiele innych atrakcji w dawnej Elektrociepłowni Zabrze? Na razie trudno to sobie wyobrazić, ale władze miasta planują, aby industrialna „katedra” stała się miejscem tętniącym życiem, kulturotwórczym i modnym. W dwa lata po przejęciu przez miasto, wreszcie coś zaczyna się dziać wokół Elektrociepłowni.
W 2022 roku spółka Fortum, za symboliczne sto złotych przekazała miastu historyczny kompleks Elektrociepłowni Zabrze. W mediach szeroko wtedy komentowano tę niezwykłą transakcję. Pisano, że Zabrze wygrało los na loterii. Trudno się z tym nie zgodzić. Materialny majątek i drzemiący potencjał industrialnej „katedry” – jak się czasami mówi o Elektrociepłowni – są trudne do oszacowania. Miasto otrzymało kilkanaście działek o łącznej powierzchni ponad 5 hektarów. Stoi tam 18 budynków poprodukcyjnych, a wśród nich siedziba dyrekcji, kotłownia, maszynownia, rozdzielnia, warsztat mechaniczny, a także zakładowy klub, świetlica i portiernia.
Najwyraźniej jednak, poprzednim władzom miasta zabrakło determinacji, pomysłów i odwagi aby skonsumować ten „prezent”.
O przejęciu Elektrociepłowni było bardzo głośno na przełomie 2022 i 2023 roku, ale później zapadła cisza. Mieszkańcy liczyli na jakieś plany albo przynajmniej pomysły na zagospodarowanie tego niezwykłego obiektu, ale poprzednie władze nie zrobiły nic, aby przynajmniej pozorować jakieś działania. Sprawa nie jest bowiem prosta. Ze względu na skalę przedsięwzięcia nadanie Elektrociepłowni nowego życia wymaga kreatywnych ludzi, przemyślanej strategii i przede wszystkim pieniędzy. Trzeba sobie jasno powiedzieć, że żadne miasto, a już na pewno nie zadłużone po uszy Zabrze, nie jest w stanie finansowo udźwignąć ciężaru prac modernizacyjnych i adaptacyjnych na tak gigantyczną skalę.
Dlatego władze miasta zaczynają szukać partnerów do tego przedsięwzięcia.
Możliwości jest kilka. W grę wchodzi partnerstwo publiczno-prywatne, dzierżawa, wynajem albo sprzedaż. Trudno w tej chwili mówić, która opcja przeważy, trwają analizy, ale na pewno wiemy, że miasto zastrzeże sobie utrzymanie publicznych funkcji tego obiektu. Co się może dziać w Elektrociepłowni? Praktycznie wszystko, co mieści się w szeroko pojętej sferze kulturalno-edukacyjno-rozrywkowo-biznesowej. Koncerty, spektakle, wystawy, konferencje, eventy, a do tego strefa hotelowo-gastronomiczna. Jeśli ten plan wypali, Elektrociepłownia znów będzie dostarczać zabrzanom energię, lecz nie cieplną, ale społeczną.
Historia zabrzańskiej elektrowni, a następnie elektrociepłowni sięga 1883 r.
Wówczas to Emil Rathenau, przedsiębiorca rodem z Berlina założył Towarzystwo dla Używania Elektryczności. Cztery lata później uległo ono przekształceniu w spółkę Allgemeine Elektrizitäts-Gesellschaft (AEG). W 1896 r. ta właśnie firma podjęła decyzję o budowie elektrowni przy ulicy Kronprinzenstrasse 416 (ul. Wolności). Zaledwie rok później nowoczesny zakład, wyposażony w trzy maszyny o mocy 280 kW każda, rozpoczął produkcję energii elektrycznej dając początek przedsiębiorstwu o nazwie O.E.W. Kraftwerk Zaborze. A był to zakład ogromny jak na owe czasy. Dorównywały mu tylko dwa takie inne działające na terenie Niemiec i mające swe siedziby w Berlinie oraz w Nadrenii Północnej-Westfalii.
Obiekt nie został zniszczony podczas II wojny światowej, ale w styczniu 1945 roku Sowieci zaczęli wywozić w głąb ZSRR nowoczesną infrastrukturę techniczną: turbogeneratory, kotły wysokoprężne, młyny węglowe, rozdzielnię prądu, urządzenia sterownicze, silniki i wiele innych elementów. Mimo tego Polacy w maju wznowili działanie elektrociepłowni na bazie tego co zostało. Kilka miesięcy później zakład został znacjonalizowany, lecz do odbudowy przystąpiono dopiero w 1952 roku.
Upadek komunizmu w Polsce przyniósł szereg przekształceń właścicielskich zakładu, z których w 1993 roku wyłoniła się Elektrociepłownia Zabrze S.A. W 2011 roku większość udziałów wykupiła firma Fortum. Historyczny kompleks dawnej elektrociepłowni po 120 latach działalności został wyłączony z produkcji w 2019 roku w związku z ukończeniem budowy nowego bloku energetycznego. W 2022 roku obiekt został przekazany miastu.
